صادرات، یک فرایند چند مرحله‌ای است
با توجه به در پیش بودن روز صادرات، شهرآرا با برگزاری میزگردی با حضور محمدحسین روشنک، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و تاجیکستان تا دلایل کاهش صادرات استان و راهکارهای حمایت از صادرکنندگان را بررسی کند.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی در این میزگرد با اشاره به اینکه صادرات بخش میانی از یک فرایند چندمرحله‌ای است، اظهار کرد: در ابتدای این فرایند تولید و در مرحله بعد از آن صادرات قرار دارد. به‌طور دقیق‌تر برای تحلیل صادرات، نخست باید واردات و سپس تولید را تحلیل کرد. علت هم این است که واردات بخشی از پایه تولید محسوب می‌شود. اگر واردات برخی مواد اولیه صورت نگیرد، به مرحله تولید و صادرات نخواهیم رسید. از طرف دیگر کشور ما بر واردات بسیاری از کالاها ممنوعیت و یا حقوق و عوارض گمرکی سنگین اعمال می‌کند که این موضوع نیز بیانگر این است که ایران مقصد کالاهای دیگران است چون اگر در ایران کالای باکیفیت و مقرون به صرفه تولید می‌شد، دلیلی برای ممنوعیت واردات و اعمال عوارض وارداتی سنگین نبود. از این رو ایران را می‌توان یک کشور مصرف‌کننده محصولات وارداتی دانست. به عبارتی هزینه‌های تولید به حدی در ایران بالاست که در عمل نه تنها کالاهای صنعتی کشور نمی‌توانند در بازارهای جهانی با سایر کشورها رقابت کنند، بلکه برای حفظ همین بازار داخلی هم باید با تعرفه‌های بالا از آن‌ها حمایت کرد.
این فعال اقتصادی با اشاره به افت صادرات خراسان رضوی در شش ماه نخست امسال بیان کرد: بخش صادرات خراسان با کشور هماهنگ نیست. گواه این ناهماهنگی هم افزایش آمار صادرات کشور در شش ماه نخست سال جاری و کاهش میزان صادرات در استان ماست. یکی از دلایل این موضوع نیز تغییرات سیاسی در افغانستان است؛ همچنین نباید از یاد برد که افزایش صادرات کشور ناشی از افزایش صدور مشتقات نفتی و نه کالاهای صنعتی است. مشتقات نفتی هم محصولی است که در خراسان رضوی تولید نمی‌شود. همچنین خراسان رضوی به بنادر آبی متصل نیست و زیرساخت صادراتی آن ریل است.
در این میان کمبود واگن صادراتی سبب شده تا ظرفیت صادراتی استان کاهش بیابد. هر صادرکننده با وجود پرداخت کرایه برای دریافت نوبت به ازای هر واگن باید بین 500 تا 2هزاردلار معادل بیش از 50 میلیون تومان به فردی که واگن را می‌آورد، بپردازد. این مسئله سبب می‌شود تا هزینه تمام شده صادرات استان افزایش یابد.
وی با بیان اینکه در سبد محصولات صادراتی کشور، پس از نفت و مشتقات آن، محصولات‌کشاورزی قرار دارد، گفت: عمده کالاهای صادراتی خراسان رضوی و مشهد پسته و زعفران است و از این نظر استان ما در صادرات محصولات کشاورزی دست بالا دارد اما با اعمال تعهدات ارزی سنگین برای صادرکنندگان زعفران، امکان قاچاق این کالا افزایش یافته است و اکنون بخشی از صادرات استان به صورت غیررسمی انجام می‌شود. جالب اینجاست که صادرات زعفران از افغانستان به چین و هند نیازمند پرداخت عوارض گمرکی نیست. از این رو بخشی از افراد صادرات را به افغانستان قاچاق و به اسم این کشور صادر می‌کنند.
صنعتی شدن صادرات محور
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به اینکه یکی از وظایف وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی کالاهای دارای مزیت صادراتی به تولیدکننده است، اظهار کرد: اکنون تنها تولیدات سرریز است که صادر می‌شود، به عبارتی به جای اینکه تولید صادرات‌محور داشته باشیم، تولید با نگاه تأمین بازار داخل داریم و اگر مازادی برای کشور باقی بماند، سعی می‌کنیم تا آن‌ها را صادر کنیم. برای حل این مشکل باید تولید کشور از حالت «صنعتی سازی جایگزین واردات» به‌سوی «صنعتی شدن صادرات محور» تغییر کند. اگر غیر از این باشد، دیر یا زود همین بازارهای خود را نیز از دست خواهیم داد.
روشنک با تأکید بر اینکه دنیای امروز دنیای تولید صادرات محور است، بیان کرد: امروز نه صاحب کارخانه بلکه صاحب برند است که صادرکننده به حساب می‌آید. در دنیای کنونی صاحبان برندهای برتر از طریق تولید قراردادی و بدون کارخانه تجارت می‌کنند. همه این‌ها در حالی در دنیا اتفاق می‌افتد که متولی امر تجارت در کشور ما مشخص نیست. خراسان رضوی و مشهد با این شرایط چگونه می‌تواند رشد صادرات داشته باشد؟
این فعال اقتصادی درباره مزیت‌های پیوستن به معاهدات تجاری بین المللی گفت: به عنوان فعال اقتصادی موافق این موضوع هستیم اما وزارت صنعت، معدن و تجارت ما در خفا قطعا موافق پیوستن به پیمانی مانند پیمان شانگهای نیست چون بی توجهی به تولید صادرات محور سبب شده تا در حوزه کالاهای صنعتی توان رقابت در بازارهای جهانی را نداشته باشیم.
