تعرفه نباید درآمد دولت تلقی شود
یک سوال این است که چرا در کشور ما دیوار تعرفه‌ها نسبت به سایر کشورها بلندتر است؟ سوال دیگر این است که با وجود ارزان بودن سوخت و وجود نیروی تحصیلکرده جوان، چرا در کشور ما قیمت تمام شده کالا نسبت به سایر کشورها بالاتر است؟ همچنین یک سوال دیگر این است؛ در شرایطی که در کشور ما دیوار تعرفه‌ها بلندتر از سایر کشورها است آیا می‌توانیم یک کشور صادراتی باشیم؟ مسلما اینچنین نیست و کشوری که دیوار تعرفه‌ای بلندی دارد، طبعا کالایی برای صادرات ندارد، مگر برخی از کالاهای خاص مانند زعفران و پسته.
اما به‌طور کلی یکی از عوامل عمده قیمت بالای تمام شده کالاها که به‌عنوان تیغ دو لبه عمل می‌کند، تعرفه‌ها و نحوه وصول تعرفه‌ها از یک سو و نحوه هزینه کردن تعرفه‌ها از سوی دیگر است. زمانی که دولت از کالاهای واسطه‌ای و مواد اولیه تعرفه دریافت می‌کند، تعرفه موجب افزایش قیمت کالاهای وارداتی نسبت به دنیا می‌شود و همین افزایش قیمت باعث می‌شود کالایی که در داخل کشور تولید می‌شود، به همان نسبت گران‌تر عرضه شود.
درنتیجه تعرفه از جیب مصرف‌کننده به نفع دولت و نه به نفع تولیدکننده خارج می‌شود، زیرا مصرف‌کننده کالای گران وارداتی و تولیدی را مصرف می‌کند و از آنجا که خود مصرف‌کننده از عوامل تولید کالا و خدمات در کشور است، به این ترتیب قیمت تمام شده کالا و خدمات افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه تعرفه واردات در قیمت تمام شده کالای داخلی اثر می‌گذارد که تولیدکننده باید آن را تولید کند. یعنی این موضوع به نفع تولیدکننده نمی‌شود و بخش تولید را تقویت نمی‌کند و این بخش را با مشکلات بیشتری مواجه می‌کند، در عین حال مصرف‌کنندگان نیز با مشکلاتی مواجه می‌شوند.
در واقع تعرفه زمانی اثربخش است که آن را از کالای وارداتی دریافت کنیم و به صنایعی بدهیم که این کالا را در داخل تولید می‌کنند تا این صنایع بتوانند با یک فرصت زمانی چند ساله خود را به سطح دنیا برسانند و شرایطی به وجود بیاید که تعرفه‌ای وجود نداشته باشد و در عین حال بتوانیم صادرکننده باشیم.
تا زمانی که تعرفه به نفع خزانه دریافت می‌شود، معنا و مفهوم آن این است که به قیمت کالاهای تولید داخل و قیمت کالاهای وارداتی افزوده می‌شود و این موضوع به ضرر مصرف‌کننده و حتی به زیان تولیدکننده خواهد بود. این در حالی است که اگر در حال حاضر تعرفه دریافت نشود، اکثر قریب به اتفاق تولیدات کشور زمین می‌خورند و در عین حال این‌گونه دریافت تعرفه هم هیچ سودی برای تولید و اقتصاد کشور ندارد.
اقدامی که در مورد وضع تعرفه سنگین بر واردات خودرو و افزایش آن در سال‌های اخیر انجام شده است، نشان می‌دهد که تعرفه‌ها کمکی به تولید در کشور و به مصرف‌کنندگان نکرده و فقط به خزانه دولت کمک کرده و به نوعی به درآمدهای دولت افزوده است. در واقع به این شکل که دولت تعرفه دریافت می‌کند و نحوه واریز این تعرفه‌ها به خزانه و هزینه‌کرد آن توسط دولت، به نوعی مالیاتی است که از محل واردات دریافت می‌کند و در مقابل قیمت تمام شده کالاهای تولید داخل نیز افزایش پیدا می‌کند.
اما اعتقادی که برخی کارشناسان و فعالان اقتصادی دارند این است که باید در مورد اعمال تعرفه یک تقسیم‌بندی داشته باشیم و برای کالاهایی که در داخل کشور تولید می‌شود و میزان تولید آنها اندک است، تعرفه پایینی را در نظر بگیریم و برای واردات کالاها و محصولاتی که مشابه آن در داخل کشور به وفور تولید می‌شود، تعرفه بالایی در نظر گرفته شود تا تولیدکنندگان داخلی متحمل ضرر و زیان نشوند. این استدلال کاملا صحیح است و واقعیت این است که در مورد کالاهایی که در داخل کشور تولید نمی‌شود یا مزیت تولید ندارد، اصلا نباید تعرفه وجود داشته باشد.
اما از کالاهایی که در داخل کشور تولید می‌شود ولی قیمت تمام شده بالایی دارد و کیفیت آنها قابل مقایسه با کالاهای مشابه تولیدی سایر کشورها نیست، باید تعرفه گرفته شود ولی این تعرفه نباید در خزانه واریز شود، بلکه باید این تعرفه به صنعت مشابه کمک کند تا آن صنعت خود را به جایی برساند که دیگر نیازی به تعرفه گرفتن وجود نداشته باشد.
موضوع دیگر این است که دولت نباید هیچ گونه تعرفه‌ای از واردات مواد اولیه دریافت کند، زیرا مواد اولیه برای بخش تولید، صنعت، کشاورزی و دامداری مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین نباید مشمول هیچ گونه تعرفه‌ای باشد.
در مجموع نباید تعرفه به‌عنوان درآمد دولت تلقی شود و اشکالی که در حال حاضر به وجود آمده این است که تفاهم مسالمت‌آمیز بین بنگاه‌های تولیدی و دولت به ضرر مصرف‌کننده و اقتصاد کشور است. دولت علاقه‌مند است که تعرفه دریافت و به حساب خزانه واریز کند و بنگاه‌های تولیدی هم تصور می‌کنند که این موضوع به نفع آنها است در حالی که در درازمدت این‌گونه تعرفه گرفتن به نفع دولت و به زیان بنگاه‌های تولیدی خواهد بود؛ همچنان که تاکنون به همین شکل بوده است.
آنچه انجام شده، اشتباه بوده
سال‌هاست که بخشی از بودجه دولت از محل دریافت عوارض تعرفه واردات کالاست که به بهانه حمایت از تولید انجام می‌شود، اما واقعا تاثیر دریافت تعرفه در حمایت از تولید چه بوده است؟ چه استفاده‌ای از این‌گونه حمایت نصیب تولید شده است؟ حتی یک ریال از تعرفه دریافتی به بهانه حمایت از تولید برای رفع مشکلات تولید هزینه نشده و نمی‌شود، بلکه تعرفه خود باعث افزایش قیمت تمام شده مواد اولیه و کارگر و ماشین‌آلات تولید شده و در نتیجه قیمت تمام شده کالای تولید داخل افزایش یافته و باعث شده تولید داخل نتواند با تولید مشابه خارجی رقابت کند.
به‌عنوان مثال وقتی یک شرکت تولیدی داخل کشور باید برای خرید خودروی سبک و سنگین مورد استفاده تولید خود دو برابر شرکت مشابه خارجی به‌خصوص چین و ترکیه و… پرداخت داشته باشد، چگونه می‌تواند قیمت تمام شده خود را به قیمت تمام شده رقبای خارجی در همان کشورها نزدیک کند؟ شیوه فعلی دریافت و هزینه تعرفه به بهانه حمایت از تولید باعث افزایش شدید قیمت تمام شده کالای تولید داخل شده و دور باطلی را به راه انداخته تا هیچ‌گاه بهای تمام شده کالای داخلی قادر به رقابت با قیمت تمام شده کالای خارجی نباشد.چندی پیش مطلبی در خصوص مشکلات تولید مرغ و تخم‌مرغ منتشر شده بود که رییس اتحادیه تولیدکنندگان تخم‌مرغ از افزایش قیمت نهاده‌های تولید شکایت داشت.
چندی بعد مطلبی را در جای دیگر مطالعه کردم که نوشته بود قرار است به منظور حمایت از صنایع روغن‌کشی، تعرفه قابل توجهی از واردات کنجاله سویا دریافت و به حساب دولت واریز شود تا روغن‌کشی‌ها بتوانند کنجاله تولیدی خود را گران‌تر به مرغداران و دامداران بفروشند یعنی همان دور باطل ادامه یابد و قیمت تمام شده دان مرغ به بهانه حمایت تعرفه‌ای از صنایع روغن‌کشی افزایش یابد و مرغدار و مصرف‌کننده مرغ و تخم‌مرغ زیان آن را بپردازند، تا بیش از پیش شاهد نابودی صنعت دام و طیور و افزایش تورم در بهای مواد غذایی مهم مردم باشیم.
این شیوه تعرفه‌گیری به بهانه حمایت از تولید سال‌هاست باعث همان مثال معروف «تو بگرد تا من بگردم» بوده و خواهد بود. پیش از این در یادداشتی نوشتیم حمایت تعرفه‌ای از تولید زمانی موثر خواهد بود که دولت درآمد حاصل از تعرفه را هدفمند هزینه کند؛ مثلا تعرفه دریافتی از واردات خودرو را با برنامه به صنعت خودرو اختصاص دهد تا این صنعت بتواند در یک زمانبندی مشخص خود را به پای صنایع تولیدی خارجی برساند.
ضمن اینکه دولت به نمایندگی از مردم تعهد و تضمین لازم را از خودروسازان بگیرد و به مردم بگوید قرار است پنج سال خودروی گران بخرند تا از صنعت تولید خودروی داخل حمایت شود؛ بعد از پنج سال نیز خودروی داخل و خارج را بدون تفاوت قیمت تعرفه‌ای استفاده کنند. دریافت تعرفه برای تامین بودجه دولت به بهانه حمایت از تولید نابود‌کننده تولید داخل و صادرات کشور است، لذا باید متوقف شود. آنچه تاکنون انجام شده، اشتباه بوده است، چرا که باعث شده بعد از سال‌ها حمایت صد در صدی تعرفه‌ای از صنعت خودرو، این صنعت نتواند قدمی به جلو بردارد.
#تعرفه #صادرات #خودرو #دستکاری_در_ساختارها #تولید #قیمت_تمام_شده #واردات #مواد_اولیه
13/2/1395 – فرصت امروز
